Ao seu paso por Ribeira Sacra , o río Miño atópase  co encoro de Belesar (en Chantada- Saviñao) e o de Peares ( en Carballedo-Pantón). Nas colas destes encoros hoxe séguese cultivando o viñedo e mantéñense  as tradicións que había antes de que parte desta paisaxe única quedase asolagada baixo as augas do Miño.

O encoro de Belesar, inaugurado no ano 1963, é o primeiro muro de formigón co que se topa o Río Miño desde o seu nacemento na Serra de Meira ata chegar a Chantada e Saviñao, sendo no seu día un dos maiores complexos hidroeléctricos de Europa con 129 metros de altura, obra do enxeñeiro Luciano Yordi de Carricarte. Esta presa deixou baixa a auga tantísimos recordos e vivencias dos habitantes de máis de 20 pobos desaparecidos, como Porto, Pincelo ou Mourulle  e tamén Taboada, Chantada ou Portomarín (o vello pobo quedou mergullado salvando a igrexa, que foi trasladada), na actualidade considerados a porta de entrada á Ribeira Sacra.

A 4 km do encoro de Belesar, río abaixo, atopámonos o pobo de Belesar, onde o río Miño volve ser navegable ata  o encoro de Peares. Con 94 m de altura foi, en 1955, o primeiro encoro construído sobre o Miño. Esta é a zona máis concorrida por catamaráns e embarcacións de recreo, pois as variacións de caudal adoitan variar moi pouco en comparación coas da presa de Belesar.  Baixo estas augas tamén desapareceron pobos como o de Sernande (aquí estaba a Casa do Barqueiro, concesionaria do paso en barca polo Miño).

Afortunadamente, algunhas igrexas de gran valor cultural, como a de Santo Estevo de Chouzán e a igrexa románica Xoan dá Coba, foron recolocadas en un novo emprazamento baixo a supervisión do arquitecto Pons Sorolla.

Aínda que estas construcións hidroeléctricas reportaron grandes beneficios económicos e progreso para a zona naquela época, terminaron para sempre cun modo de vida característico da ribeira e co seu patrimonio natural e cultural mergullado. Por sorte, todo ese saber perdura na memoria dos nosos maiores, e vaise transmitindo de xeración en xeración. Grazas a eles sabemos que, aínda que non podamos volver atrás, debemos preservar e coidar o noso patrimonio para non esquecer as nosas orixes e manter o noso modo de vida para as xeracións futuras.

Esta é unha historia vivida en primeira persoa en Casa das Xacias. As irmás Daria e Rosalía, que a habitaron ata 1980, así como os seus herdeiros David e Cándida, cuxos viñedos e adega quedaron baixa a auga, quixeron transmitir os valores e vivencias deste xeito de vivir “dá ribeira” . Hoxe, a neta de David segue contando ás súas fillas pequenas como se vivía nas ribeiras de Pesqueiras cando no Miño se cruzaba en barca para ir de romaría.

Casa das Xacias atópase nas ribeiras do Miño, en Pesqueiras. É unha aldea con tradición vinícola que, xunto con Sabadelle, Piedrafita e San Fiz, constitúen as parroquias que se atopan nas beiras do Miño de Chantada, e cuxos viñedos, casas e vidas quedaron tempo atrás asolagadas pola auga tras a construción da presa.

Hoxe, en pleno  s. XXI, a pesar de que moitas familias tiveron que marchar, a ribeira do Miño segue fiel neste tramo ás súas tradicións, mantendo vivo o patrimonio natural e cultural da zona. Aquí perviven tanto elaboradores de bos viños, como  un pazo do  s . XII no que se alterna a cultura con sabores galegos. Unha serie de bancales, castiñeiros, montes comunais ou explotacións gandeiras modernas que souberon  adaptarse mediante proxectos sustentables co medio ambiente.

Neste tramo do río Miño, á altura de Pedrafita (Chantada), áchase o Castro Candáz, que vos animamos a visitar. Este castro prerromano convertido a posteriori en fortaleza medieval, só se pode  ver en determinadas épocas do ano debido á forte oscilación de caudal do encoro de Belesar.

Para chegar ao castro hai que facer un percorrido a pé de aproximadamente un quilómetro desde o lugar de Xillán e camiñar entre viñedos para descubrir parte da memoria mergullada que atesouran os ríos de Ribeira Sacra.

O documental Asolagados (2013), do director de cinema David Vázquez, trasládanos a estes pobos que quedaron asolagados polo encoro de Belesar e que, grazas a unhas  obras realizadas na presa quedaron de novo ao descuberto no ano 2011. O documental toma nota dos testemuños de persoas que viviron neses lugares antes da construción da presa e que tiveron que deixalo todo. Mostra imaxes de Ribeira Sacra, do río Miño e dos restos das casas, adegas, árbores froiteiras e hortas que nos axudan  a imaxinar como foi esa ribeira do Miño á que chegaban salmóns e lampreas remontando 230 km dende o Atlántico ata as proximidades de Chantada: non en balde foi considerado uns dos mellores ríos salmoneros de España na publicación de 1945 O salmón e a súa pesca en España. Se o que desexas é perderte e desconectar, esta zona do río é a máis tranquila e menos concorrida. Cunha vexetación e unhas paisaxes de viñedos característicos, aquí poderás desfrutar do canto das  aves e observar, por exemplo, a unha familia de patos penetrándose nas matogueiras.

San Félix de Asma (San Fiz), onde está construída a presa de Belesar, continua coas súas ribeiras río abaixo e, antes de chegar a Belesar, posúe a zona de viñedos máis cotizada na zona de Chantada, a denominada “milla de ouro”. Nesta zona poderás ver adegas de pedra cos tellados a unha auga aliñados coa montaña que, antigamente, utilizábanse para facer labores de viticultura na ribeira. Tamén servían de refuxio para gardar viño, comer ou descansar dos longos e duros xornais de traballo, así como para gardar os apeiros de traballo. Hoxe moitas delas acondicionáronse para goce dos seus propietarios e outras para ofrecer experiencias aos visitantes.

Tras deixar a milla de ouro, a dez quilómetros de Casa das Xacias, chegarás ao singular pobo de Belesar , que se atopa a ambas as beiras do Miño. Nesta zona poderás facer un ruta fluvial en catamarán, vivir experiencias personalizadas a bordo dunha zódiac, desfrutar do patrimonio natural, por exemplo da fervenza de Auga Caída ou os bancales de viñedo, e ver as aldeas que se atopan en ambas as ladeiras do Miño. Na cima do meandro de Cabo do Mundo atópase, á beira dun ciprés, a igrexa de Santa María de Nogueira, a chamada Capela Sixtina galega, unha construción románica de metade do  s . XII cun retablo maior do  s . XVIII de estilo barroco.

Desde Belesar unha estrada que vai pegada ao río levarate ata a área recreativa da Cova, onde hai unha praia fluvial na que levan a cabo actividades acuáticas. Subindo de novo a montaña atoparás, presidindo o val sobre o río Miño, o Ecomuseo de Arxeriz, visita obrigada. Nel poderás aprender sobre natureza e historia, descubrir tradicións como a do Entroido Ribeirao (entroidos da ribeira) e desfrutar do exterior. Dende  o castro que coroa a finca terás unha das mellores vistas de Cabo do Mundo, unha paisaxe de novela e escenario de obras literarias como O Cabo do Mundo, de Xabier Quiroga, Premio da crítica en Galicia,  ou “Todo isto che darei”, de Dores Redondo, gañadora do Premio Planeta 2016.

Desde Belesar tamén poderás cruzar a ponte e aventurarte polas estreitas estradas con curvas que percorren as ribeiras de Chantada e Carballedo ata chegar a Peares, onde desemboca o río Sil. Por aquí poderás visitar sitios marabillosos. Recomendámosche  unha parada no Penedo do Garabullo, un enorme cantil en cuxo lateral o río Fondós desemboca no Miño en forma de fervenza. Aquí atópase o único bosque mediterráneo da zona, con aciñeiras (Quercux ilex), sobreiras (Quercus suber) e madroños, unha paisaxe que se funde cos bancales de viñedo. Ata a década dos anos oitenta do século pasado aínda se extraía cortiza das sobreiras para fabricar os tapóns das botellas e cubas de viño. Se continúas a ruta, atoparasche o miradoiro da Grixoá nunha aldea hoxe case abandonada. Descubrirás unha torre de orixe medieval que ben se merece un alto antes de chegar a Peares.

Se viaxas na primavera, ademais das tonalidades verdes do viñedo, poderás ver nesta zona os brancos mantos que conforman as cerdeiras en flor, tan radiantes nos días asollados. É outro espectáculo que merece a pena desfrutar na Ribeira chantadina do Miño, que resulta especialmente rechamante en Belesar, Lincora, A Sariña e Nogueira.

En Casa das Xacias o sakura, a nosa cerdeira en fror, tamén nos anuncia a chegada da primavera.